Η Χώρα Γορτυνίας
Πηγή Ιστορικών Στοιχείων: ΙΩΑΝΝΗΣ Θ. ΓΑΛΑΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ "Ο ΤΕΩΣ ΔΗΜΟΣ ΘΕΛΠΟΥΣΗΣ ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ" ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ (εκδ. Ατραπός) Αθήνα 1999
Είναι το αρχαιότερο χωριό του τέως Δήμου Θελπούσης. Ήταν η έδρα του δήμου από την ίδρυσή του (1835) μέχρι το 1855 και από το 1870 μέχρι το 1912 οπότε καταργήθηκε ο Δήμος Θελπούσης.
Το χωριό Χώρα εμφανίζεται στα Βενετικά έγγραφα το 1698 με το όνομα Τσακοναίοι Χώρα και αργότερα στις αρχές του 18ου αιώνα με την απλή μορφή Χώρα. Η ετυμολογία του ονόματος Τσακονία σύμφωνα με νεότερες έρευνες για τις "Τσακονίες" σημαίνει κατά τους Βυζαντινούς χρόνους στρατιωτικές φρουρές. Έτσι αποδεικνύεται ότι η περιοχή λόγω της στρατιωτικής θέσης της κατοικήθηκε από πολύ παλιά και μάλιστα στα χρόνια των Βυζαντινών. Σήμερα στην περιοχή υπάρχει και τοπωνύμιο με το όνομα Τσακονέικα.
Το 1698 το χωριό κατοικείται από 23 οικογένειες, ενώ η περιοχή Εντρινές (σημερινή ονομασία Πανηγυρίστρα) κατοικείται από 3 οικογένειες. Το 1815 κατοικείται από 30 οικογένειες και τις παραμονές της επανάστασης το 1820 κατοικείται από 197 κατοίκους.
Η μεγαλύτερη καταγραφή έγινε με την απογραφή πληθυσμού το 1981 στην οποία απογράφηκαν 606 άτομα (Χώρα 428 - Δωδεκάμετρο 100 - Ελαία 78 )!!
Στην απογραφή του 2001 απογράφηκαν 310 άτομα (Χώρα 192 - Δωδεκάμετρο 66 - Ελαία 52 ).
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στο χωριό μας υπήρχε Σταθμός Χωροφυλακής, Ταχυδρομείο, Αγροτικό Ιατρείο, Μεταβατικό Ειρηνοδικείο και φυσικά Διθέσιο Δημοτικό Σχολείο.
Το 1698 το χωριό κατοικείται από 23 οικογένειες, ενώ η περιοχή Εντρινές (σημερινή ονομασία Πανηγυρίστρα) κατοικείται από 3 οικογένειες. Το 1815 κατοικείται από 30 οικογένειες και τις παραμονές της επανάστασης το 1820 κατοικείται από 197 κατοίκους.
Η μεγαλύτερη καταγραφή έγινε με την απογραφή πληθυσμού το 1981 στην οποία απογράφηκαν 606 άτομα (Χώρα 428 - Δωδεκάμετρο 100 - Ελαία 78 )!!
Στην απογραφή του 2001 απογράφηκαν 310 άτομα (Χώρα 192 - Δωδεκάμετρο 66 - Ελαία 52 ).
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στο χωριό μας υπήρχε Σταθμός Χωροφυλακής, Ταχυδρομείο, Αγροτικό Ιατρείο, Μεταβατικό Ειρηνοδικείο και φυσικά Διθέσιο Δημοτικό Σχολείο.
Σημαντική ήταν η συνεισφορά των συμπατριωτών μας που πλήρωσαν με τη ζωή τους την εμπλοκή της πατρίδας μας στους Βαλκανικούς πολέμους, στο Μικρασιατικό πόλεμο, στην αντίσταση ενάντια στους Γερμανούς το 1940-41, στον Εμφύλιο καθώς και στον πόλεμο της Κορέας το 1950-53.
Το πιο μεγάλο τίμημα όμως για το χωριό μας πληρώθηκε κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής καθώς στις 23 Αυγούστου 1943 οι Γερμανοί αφού συγκέ- ντρωσαν όλους τους κατοίκους του χωριού μέσα στον Ι. Ν. του Αγίου Αθανασίου και στήνοντας τα πολυβόλα στις 2 εισόδους του, άρχισαν να πυροβολούν στο ψαχνό εκτελώντας εν ψυχρώ 11 άτομα και τραυματίζοντας πολλούς άλλους. Αυτό έγινε ως αντίποινα επειδή κάποιοι Χωραΐτες αφόπλισαν Γερμανούς στρατιώτες που περνούσαν από την περιοχή μας.
Για το λόγο αυτό υπάρχει αναρτημένη, στον τοίχο του Ιερού Ναού, μαρμάρινη πλάκα με τα ονόματα των φονευθέντων και κάθε χρόνο πραγματοποιείται επιμνημόσυνη δέηση, ως ελάχιστος φόρος τιμής στη μνήμη τους.
Ο Ιερός Ναός της Αγίας Ζώνης
(Δημοσίευση στην εφημερίδα Γορτυνία - Ιούνιος 2007)
Ιστορικό Ι. Ναού Αγίας Ζώνης (Παναγιάς) Χώρας Γορτυνίας
Γράφει ο πρωτοπρεβύτερος π. Νικ. Παπανδρέου (Εφημέριος Νεοχωρίου)
Ο Ιερός Ναός εορτάζει την Κατάθεση της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου στις 31 Αυγούστου.
Εκτίσθη κατά τα έτη 1800-1810 από τον Παπαθεόδωρο, εφημέριο Νεμούτας Ηλείας, ο οποίος ήταν γιος ιερέως από το Αρκουδόρεμα της ορεινής Γορτυνίας.
Το 1770-1780 οι κάτοικοι του χωριού έφυγαν εξαιτίας τουρκαλβανών που κατέστρεψαν το χωριό ολοκληρωτικά, επειδή ήταν χωριό Κολοκοτρωναίων. Ο νεαρός Θεόδωρος (αργότερα παπαθεόδωρος) πήρε τα υπάρχοντά του , τα ζώα του και τις τρεις αδελφές του και κατέφυγε για λόγους ασφαλείας στη Χώρα Γορτυνίας και παντρεύτηκε την Γεωργία Μπάλου. 'Ολοι σχεδόν οι κάτοικοι της περιφέρειας κατοικούσαν σε καλύβες με τα αιγοπρόβατά τους. Ο Θεόδωρος (παιδί ιερέως) ήξερε να διαβάζει και να γράφει και πήγε στην Ιερά Μονή Προδρόμου Δημητσάνας και χειροτονήθηκε ιερέας-εφημέριος Χώρας.
Τα παιδιά του από την καλύβα τους που ήταν κοντά στην Παναγιά σήμερα, έβλεπαν τα βράδια εκεί που είναι ο ναός, ένα φως, πολλές φορές! Από περιέργεια πήγαιναν εκεί αλλά το φως χανόταν. Αυτό το φως ήταν η αφορμή να κτισθεί ο ναός αργότερα, όταν μάλιστα ο παπαθεόδωρος είχε φύγει από την Χώρα και ήταν εφημέριος Νεμούτας Ηλείας.
Αδελφή του παπα-Θόδωρου είχε άνδρα τον γραμματικό του Αγά που ήταν στου Λάλα, από Νεμούτα και έτσι γνωρίστηκε και ο παπαθόδωρος με τον Αγά. Η γυναίκα του Αγά χριστιανή, δεν τεκνοποιούσε και ζήτησε από τον παπαθόδωρο συμβουλή εκκλησιαστική. Την συμβούλεψε να κάνει πρόσφορο και Λειτουργία και παρακλήσεις. Και η γυναίκα έμεινε έγκυος και απέκτησε παιδί. Έμεινε πολύ υποχρεωμένη και έδωσε χρήματα (φλωριά) να κτισθεί μια εκκλησία κρυφά από τον Αγά. Ο παπαθόδωρος είχε κτίσει άλλη μία εκκλησία κρυφά κοντά στο γεφύρι Σεϊνταγά (Ελαία σήμερα) προς τιμήν του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και πήγαιναν εκεί ξωμάχοι να εκκλησιασθούν. Στη Νεμούτα με άδεια του Αγά έκτισε την κεντρική εκκλησία, την Γέννηση της Θεοτόκου (και οι δύο αυτές εκκλησίες υπήρχαν στο χωριό του, Αρκουδόρεμα και Λιμποβίσι και υπάρχουν ακόμη).
Επανέρχομαι στην Εκκλησία της Τιμίας Ζώνης Περιφέρειας Χώρας.
Τα χρήματα που πήρε από τη γυναίκα του Αγά, φωτίστηκε από το φως της Παναγίας που έβλεπαν τα παιδιά του να κτίσει εκεί κρυφά μέσα στα ζωνάρια και στο δάσος το Ναό, κατάθεση της Τιμίας Ζώνης. Και πράγματι κτίστηκε ο ναός μικρός. Αργότερα τα εγγόνια του, παιδιά του γιου του Γεωργίου Ψαρρά, Θεόδωρος και Βασίλειος με χρήματά τους μεγάλωσαν τον ναό στα μέτρα στα οποία βρίσκεται και σήμερα.
Ο ναός μέχρι το 1917 ανήκε στην ενορία Νεμούτας, αλλά λόγω ορίων Περιφέρειας και ενοριών περιήλθε με δικαστήρια στην ενορία Χώρας. Αργότερα κτίσθηκε πάνω στο βράχο ένα μικρό ασκητήριο δυτικά του ναού και ασκήτεψε κάποιος.
Τα έτη 1930-1940 ασκήτεψε από Νεμούτα ο Νικόλαος Μπακατσέλος ή Πενήντας (Πρακτικά γιατρός), ο οποίος εκοιμήθη και ετάφη εκεί. Τώρα έχει καλυφθεί ο τάφος από πλατεία περιφραγμένη.
Το 1969-1970 έγινε διάνοιξη του δρόμου με ενέργειες του τότε προέδρου Ιωάννη Δημόπουλου και εμού ως ιερέως από το Δασαρχείο με δασάρχη τον Γ. Σκλαβούνο.
Το 1970 προέστη δια πρώτη φορά ο Αρχιμανδρίτης π. Ευστάθιος Σπηλιώτης, νυν Μητροπολίτης Σπάρτης και το 1971 έγινε η πρώτη Αρχιερατική Θεία Λειτουργία από το Μακαριστό Μητροπολίτη Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Θεόφιλο Καναβό. Από τότε σχεδόν μέχρι 2006 προΐστατο και συλλειτουργούσε ο Αρχιμανδρίτης και ιεροκήρυκας της Μητροπόλεως πατήρ Χρυσόστομος Ζαχαρόπουλος.
Το 1975 έγινε πάλι Αρχιερατική Θεία Λειτουργία από τον μακαριστό Μητροπολίτη Θεόφιλο συνοδευόμενο από τον Αρχιμανδρίτη π. Τιμόθεο από Κρήτη και από τον γνωστό Αρχιμανδρίτητης της Μονής Προδρόμου π. Αγάπιο. Το 2002 με άδεια του Μητροπολίτη ετέλεσε Θεία Λειτουργία ο Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως Θεόκλητος Λέτσος του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.
Ο δρόμος σήμερα με ενέργειες των τοπικών αρχόντων της Χώρας και με δωρεά Ιωάννου Μπάλου φτάνει μέχρι του Ιερού Ναού, με πολύ κόσμο, κατά την ημέρα της εορτής και πολλά αυτοκίνητα, με πολλές δωρεές και αφιερώσεις. Πιστεύεται ότι η Παναγία στο Ζωνάρι είναι θαυματουργός υπάρχει δε και παλαιά εικόνα με την Κατάθεση της Τιμίας Ζώνης. Σήμερα ο ναός έχει αξιοποιηθεί πολύ, χάρις και στο ενδιαφέρον του Εφημερίου Χώρας π. Αθαν. Δρεμέτσικα.
Εδώ η περιφέρεια ονομάζει το Ναό "Η Παναγία στο Ζωνάρι" και έχει πολλούς προσκυνητές από διάφορα μέρη Αρκαδίας και Ηλείας. Συνδέεται οδικώς με τη Χώρα και με τα χωριά Νεμούτα και Αχλαδινή από Ηλεία.
Σταγόνες (δάκρυα της Παναγίας) εκ του σπηλαίου: Κατά την Θεία Λειτουργία και την ώρα της ανάγνωσης του Ιερού Ευαγγελίου και μέχρι τέλος, έπεφταν σταγόνες από το σπήλαιον οι οποίες δεν έφταναν στο δάπεδο. Τις σταγόνες αυτές δεν τις έβλεπαν όλοι.
Το 1940 έπεσαν πολλές, ίσως λόγω του πολέμου.
Το 1968 εγώ ως ιερεύς άκουγα να φωνάζουν οι εκκλησιαζόμενοι "δάκρυα-δάκρυα" και προσπαθούσαν να τις πιάσουν και έκαναν το σταυρό τους.
Το 1970 το άκουσε και ο νυν Μητροπολίτης Σπάρτης. Αυτό γινόταν μόνο την ημέρα της εορτής και κατά τη Θεία Λειτουργία. Το ονόμαζαν δε θαύμα της Παναγίας.
